De verantwoordelijke gebruiker mag alleen toegang krijgen tot de cliëntgegevens, als er een (actieve) behandelrelatie is tussen de cliënt en deze gebruiker én als de zorgaanbieder een actieve behandelingsovereenkomst heeft met de cliënt.
Reikwijdte behandelingsovereenkomst en behandelrelatie
De reikwijdte van de behandelingsovereenkomst is tamelijk ruim. Er is sprake van een behandelingsovereenkomst als een zorgaanbieder zich beroepsmatig verbindt tot het 'verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst'. Het kan hierbij gaan om alle verrichtingen - waaronder onderzoek en het geven van raad - met het doel om een cliënt 'van een ziekte te genezen, hem voor het ontstaan van een ziekte te behoeden of zijn gezondheidstoestand te beoordelen, dan wel verloskundige bijstand te verlenen'.
In sommige gevallen, zoals bij een eenmanspraktijk van een huisarts, zijn zorgaanbieder en zorgverlener dezelfde persoon. In de meeste gevallen is de zorgaanbieder echter een rechtspersoon, bijvoorbeeld een ziekenhuis, en is de zorgverlener de behandeld arts, bijvoorbeeld een specialist.
Zorgverleners zijn gehouden aan het beroepsgeheim en mogen anderen dan de cliënt geen inlichtingen over de cliënt verstrekken. Ze mogen anderen dan de cliënt ook geen inzage in of afschrift van de gegevens uit het dossier bieden, zonder toestemming van de cliënt. Een uitzondering geldt voor degenen die:
-
rechtstreeks betrokken zijn bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst;
-
optreden als vervanger van degene die een behandelingsovereenkomst heeft met de cliënt.
In beide gevallen geldt dat de informatieverstrekking noodzakelijk moet zijn voor het verrichten van de betrokken werkzaamheden.
Verder geldt een uitzondering voor situaties waarin een wettelijk vertegenwoordiger toestemming moet geven voor een behandeling.
Verzenden van gegevens
Bij het verzenden van gegevens verstuurt de dossierhouder zelf actief cliëntgegevens naar een bekende ontvanger. Zodoende bepaalt de dossierhouder zelf welke andere zorgaanbieder deze gegevens ontvangt. Bij de dossierhouder moet bekend zijn of deze zorgaanbieder een geneeskundige behandelingsovereenkomst met de betrokken cliënt heeft of – bij een verwijzing – krijgt. De ontvangende zorgaanbieder (dossierontvanger) zal daarentegen moeten borgen dat de ontvangen gegevens alleen beschikbaar worden gesteld aan een zorgverlener met een behandelrelatie.
Gericht bevragen bij raadplegen van gegevens
Bij het raadplegen van gegevens is van belang dat de dossierraadpleger alleen gegevens opvraagt bij zorgaanbieders waar de cliënt al bekend is. Het beroepsgeheim staat eraan in de weg dat de raadpleger gegevens opvraagt bij alle zorgaanbieders die bereikbaar zijn via een elektronisch uitwisselingssysteem. Op die manier zou de dossierraadpleger aan zorgaanbieders die de cliënt niet kennen, bekend maken dat hij een behandelingsovereenkomst heeft met de cliënt. Dat is onwenselijk. Het bestaan van de geneeskundige behandelingsovereenkomst valt immers onder het beroepsgeheim. De dossierraadpleger is zodoende gehouden om alleen gericht gegevens op te vragen om zijn eigen beroepsgeheim ten aanzien van het bestaan van de geneeskundige behandelingsovereenkomst te borgen. Een lokalisatievoorziening is hiervoor een geschikte oplossing. De lokalisatievoorziening zorgt ervoor dat alleen gegevens worden opgevraagd bij zorgaanbieders waar de cliënt al bekend is.
Behandelingsovereenkomst zorgaanbieder bij raadplegen van gegevens
Bij het raadplegen van gegevens is het in beginsel de verantwoordelijkheid van een dossierhouder om te controleren of er sprake is van een behandelingsovereenkomst met de cliënt. De dossierhouder kan dit echter niet goed zelf controleren. De dossierhouder is vaak niet betrokken bij een opvolgend zorgtraject. Wanneer de huisarts de cliënt bijvoorbeeld doorverwijst naar het ziekenhuis, weet de huisarts niet altijd welk ziekenhuis de cliënt kiest. Zoals hierboven aangeduid zijn er geen middelen om zekerheid te bieden aan de bron over het bestaan van een behandelingsovereenkomst. Wanneer gegevens worden geraadpleegd moet de dossierhouder er daarom op vertrouwen dat de dossierraadpleger een behandelingsovereenkomst met de cliënt heeft. Wenselijk is om aanvullend op de afspraak over controle van de logging te zorgen voor een notificatie van de raadpleging naar de cliënt. Twiin geeft hier nog geen invulling aan.
Behandelrelatie zorgverlener bij raadplegen van gegevens
Welke zorgverleners de cliënt precies gaan behandelen, is vooraf niet altijd te zeggen. Hoofdbehandelaars kunnen bijvoorbeeld vervangen worden bij afwezigheid en veel zorgverleners werken in shifts en worden flexibel ingezet. Welke zorgverlener precies een behandelrelatie heeft met de cliënt, is soms voor een raadplegende instelling al lastig te bepalen. In dit vertrouwensmodel maken we daarom de afspraak dat de raadplegende zorgaanbieder controleert of er een behandelrelatie is met de raadplegende zorgverlener. De dossierhouder moet erop vertrouwen dat dit op de juiste manier gebeurt. Aanvullend is wenselijk om afspraken te maken over de controle van de behandelrelatie door middel van feitelijke omstandigheden. Een voorbeeld hiervan is een situatie waarbij een zorgverlener op de afdeling werkt waar de cliënt wordt behandeld en op dat moment dienst heeft.
|
Vereiste |
Wie is (verwerkings)verantwoordelijk Dossierhouder of dossierraadpleger/-ontvanger |
Invulling Twiin |
Toelichting |
|---|---|---|---|
|
Zorgaanbieders moeten zorgen dat enkel zorgaanbieders met een behandelingsovereenkomst en zorgverleners met een behandelrelatie het betrokken dossier kunnen raadplegen. |
Bij verzenden*: Dossierontvanger Bij raadpleegbaar maken*: Dossierraadpleger |
De dossierraadpleger en -ontvanger moeten beide een autorisatiestructuur hebben ingericht en zorgdragen voor logging en adequate controle van de logging. Twiin geef nog geen invulling aan controle van de behandelrelatie door middel van de techniek. |
Adequate logging betekent dat dossierhouders achteraf de behandelingsovereenkomst en behandelrelatie moeten kunnen controleren. De inrichting van de logging moet passen bij de complexiteit van het systeem. Waar nodig moeten zorgaanbieders aanvullende logging en controle van logging inrichten. Er zijn nog geen oplossingsrichtingen voor controle voor de behandelrelatie op basis van techniek. Met de EHDS zal er een inrichting moeten komen voor het versturen van notificaties van raadplegingen naar de cliënt. |
* Verzenden en raadpleegbaar maken verwijzen naar de twee typen gegevensuitwisselingen. De communicatiepatronen zoals uitgewerkt in de technische kern kunnen worden onderverdeeld in deze twee typen.